ارزیابی زادآوری طبیعی ذخیره‌گاه جنگلی گونه شیشم Dalbergia Sissoo ROXB در استان خوزستان

سابقه و هدف: در سال‌های گذشته عدم شناخت دقیق منابع موجود و بهره‌برداری‌های بی‌رویه و غیراصولی موجب گردیده تا بسیاری از ذخایر با ارزش منابع طبیعی کاملا از بین رفته یا در شرف نابودی قرارگیرد به نحوی که بهره‌برداری مستمر از آن‌ها امکانپذیر نباشد. بی‌شک جنگل‌های طبیعی استان خوزستان که در زمره ذخایر با ارزش منابع طبیعی کشور می‌باشند نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند. یکی از گونه‌های مهم درختی که در این جنگل‌ها به شدت در معرض خطر نابودی قرار گرفته ،گونه شیشم می‌باشد. هدف این تحقیق بررسی وضعیت زادآوری و جوانه زنی بذور ذخیره‌گاه جنگلی گونه شِیشم می‌باشد. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی وضعیت زادآوری ذخیره‌گاه جنگلی گونه شِیشم در این تحقیق، زادآوری طبیعی در 30 میکروپلات (3 × 3 متر) به طور کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. به این ترتیب که در هر میکروپلات، ‌پارامترهای کمی و کیفی نهال‌های حاصل از زادآوری مورد شمارش و بررسی قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی وضعیت جوانه زنی بذور درختان شیشم، بذور جمع آوری شده از روی درختان مادری مناسب به عنوان بذور تر و بذور جمع آوری شده از زیر این درختان به عنوان بذور خشک به آزمایشگاه بذر جنگلی خزر ارسال شد. در آزمایشگاه خصوصیات فیزیکی بذور، درصد قوه نامیه و تیمار مناسب برای جوانه زنی بذور، مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور مقایسه تیمارهای مختلف از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون توکی استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین میزان زادآوری طبیعی در طبقه ارتفاعی بیش از 100 سانتی‌متر و کمترین میزان آن در طبقه ارتفاعی کمتر از 25 سانتی‌متر است. همچنین بررسی نوع زادآوری طبیعی موجود در ذخیره‌گاه طبیعی شیشم نشان داد که تجدید حیات فقط از طریق ریشه جوش می‌باشد. بررسی کیفی زادآوری طبیعی درختان شیشم نشان دادکه بیشترین درصد کیفیت در طبقه ارتفاعی کمتر از 25 سانتی‌متر و کمترین درصد آن در طبقه ارتفاعی بیش از 100 سانتی-متر می‌باشد. نتایج آزمایشات بذر نشان داد که چنانچه بذور تر بلافاصله و بدون تیمار آب سرد کاشته شوند، پس از سه هفته دارای قوه نامیه 7 درصد می‌باشند. همچنین چنانچه بذور خشک بلافاصله و بدون تیمار آب سرد کاشته شوند، پس از سه هفته دارای کمترین قوه نامیه و با تیمار هشت روزه در آب سرد دارای بیشترین درصد قوه نامیه خواهند بود.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج بررسی کمی و کیفی زاد آوری طبیعی در ذخیره‌گاه مورد مطالعه نشان داد که بیشترین میزان زادآوری و درصد شادابی در طبقه ارتفاعی کمتر از cm25 و کمترین میزان زادآوری و درصد شادابی در طبقه ارتفاعی بیش از cm100 می‌باشد. در مورد قوه نامیه، آزمایشات نشان داد که بذور شیشم بدون تیمار آب سرد دارای کمترین درصد قوه نامیه (5 درصد) و با تیمار آب سرد به مدت 8 روز دارای بیشترین درصد قوه نامیه ( 39 درصد ) می‌باشند.کلمات کلیدی: زادآوری طبیعی، ذخیره‌گاه جنگلی، شیشم، خوزستان